İstiklâl Marşı değişir mi değişmez mi?
Üç dört gün evvel bir arkadaşın evinde konuşuyorduk. Biri dedi ki:
— İstiklâl Marşı’nı nasıl buluyorsun?
— Bestesini mi, güftesini mi? diye sordum.
— İkisini de...
Cevap verdim:
— Güftesi millî ihtilâli ifade etmez. Şair Mehmet Âkif’in bu eseri, imparatorluğa umumî harp sonundaki feci günleri layık görmemenin ifadesidir. Ve bu sırf bu yüzden duyulmuş bir isyanın naatidir ki, eski içtimaî ve iktisadî istatükonun bozulup bozulmamasına zerre kadar ehemmiyet vermeden iyi günleri işaret etmekte, iyi günlerden ümit kesilmemesini terennüm etmektedir. Bu şarkı Türkiye’de ne siyasî inkılâbın, ne içtimaî tasfiyenin müjdecisidir. Yani hiç de ihtilâlci değildir. Sadece mağrurdur. Bestesine gelince, bunu dinlediğim zamanlarda kendimi büyük mücadele günlerinin atmosferi ile sarılmış hissediyorum. Fakat sanırım ki bu bestenin tesirinden ziyade nefsimde kendi telkinimle olan ânî bir istihaledir.
Şair Şükûfe Nihal’in ise gerek güfte ve gerek beste üzerinde açık bir kanaati var. Besteyi tenkid ediyor, güfteyi kelime kelime tenkid ediyor ve şu netice üzerinde ısrarla duruyor:
— Bize bir İstiklâl Marşı lâzım. Ben bugün bizim bir millî marşımız olduğuna inanmıyorum. Yeni, temiz, pürheyecan ve bizi kavrıyan bir şiir, empozan bir beste lâzım.
Kendisinden bana söylediklerini bir makale halinde yazmasını rica ettim. Bilmem yazdı mı, yahut yazacak mı? Fakat işte bu sabahtanberi Yeni Adam’da Doktor Suphi Nuri garip bir tevarüdle ona takaddüm ediyor ve İstiklâl Marşı’nın bestesini de güftesini de şiddetle tenkid eden ve her ikisinin değiştirilmesini haklı gösteren bir yazı neşretmiş bulunuyor.
Suphi İleri’nin bilhassa şu satırları pek dikkate şayandır:
“İstiklâl Marşı’nın bestekârı Bay Zeki’dir. Bu marş bestesini Bay Zeki’nin ne vakit ve kimin için hazırladığını bilenler çoktur. Bu beste yapılırken ortada ne istiklâl mücadelesi, ne millî heyecan, ne inkılâp ve ne de cumhuriyet vardı. Bay Zeki’nin eseri olan bu marşı Bay Minas armonize etti. Bu marşın nasıl ve niçin hazırlandığını bando şefi Bay Veli namında bir zat herkesten iyi biliyormuş. Hasılı Bay Zeki’nin bestesi herhangi bir şarkı için değildir ve söylenemez, okunamaz. Bu beste Âkif’in şiirine kör topal uydurulmuştur. Uydurulurken herhalde musiki ile edebiyatın alâkaları ya bilinmiyor, veyahut pek yanlış telakki ediliyordu”.
Eğer Suphi Nuri’nin bu neşriyatı tam hakikati ifade ediyorsa açıkça söyliyebiliriz ki, yalnız bu sebep dahi bu marşın değiştirilmesine bizi icbar eder.
Zira bu kadar fedakârlıklarla bu kadar büyük bir eseri başarmış bir milletin böyle ötesi berisi kırpılıp kesilerek halayık entarisini hatırlatan bir millî marşı olamaz.
İstiklâl Marşı’na şairin cezbeye tutularak yazdığı eser güfte olabilir. Ve böyle bir güfteyi ancak vecd içinde, ruhuna sindire sindire yaratılmış bir musiki şaheseri orkestraların, fanfarların diline tercüme etmiş sayılabilir. Ve ancak böyle bir güfte ile böyle bir bestenin mes’ut imtizaç ve izdivacından doğacak bir millî marştır ki, bizi zaman zaman günün kötü hesaplarından, realitelerden koparıp, alarak göklere uçurabilir.
Kahraman, istediği kadar kendi kendine “Ben realistim!” diye teşhis koysun, öğünsün. O, ilahî adamdır, romantik adamdır!
Türk devleti, Türk sanatkârların, Türk milletine onun romantik tab’ına yaraşır kıymette bir eser verebilmelerine imkân bulmalıdır.
Nizamettin Nazif, Haber Akşam Postası, 15 Mayıs 1937.
Milli marşın İstanbul radyosunda niçin çalınmadığı hakkında yazdığım yazıdan sonra, bu meselenin efkâri umumiyede uyandırdığı akisler, hassas bir noktaya dokunduğumu ispat etti.
Gazetenin tarihinin 1940 olduğunu, Türkiye Cumhuriyeti’nde Ezan-ı Muhammedî’nin 1932’den 1950’ye kadar okutulmadığını düşünürseniz İstiklâl Marşı’nın niçin “parçalanmak suretiyle” sansür edildiğini anlamak zor olmaz.
Âkif beyin güftesi fena mıdır? Bu güftenin uzunluğunun mahzuru var mıdır? Suallerine ben “her şeyden evvel beste lazımdır. İnsana asıl tesir eden kelimeler değil bestedir. Zirâ mûsikîyi insan her damarında, her sinirinde ayrı ayrı hisseder. Güfteden mütehassıs olan yalnız dimağdır” diyeceğim. Yoksa Âkif beyin güftesi pek kuvvetlidir.
Hepsi, Türk İstanbulda, Fransız milli bayramını kutluyorlar ve hepsi, Türk İstanbulda, Fransız bayrağını selâmlıyorlar...
Cihanın yedi ikliminin yetiştirmesi, çeşit çeşit renk renk insanlar, vahşet bahsinde ittifak etmişler, kudurmuş gibi saldırıyorlar, her taraftan gülle, ateş yağdırıyorlar… Fakat bütün bu cehennemî taarruz, “pâk alnının istihkâmına sığınmış kahraman Mehmed’in göğsünde sönüyor.”
Kontrolsüz tek partili istibdad rejiminin terki zamanı gelmiş ve yeni teşekkül eden Demokrat Parti, Büyük Millet Meclisi'nde faaliyete başlamıştı. Demokrasi'ye ve Anayasa'ya aykırı hareketlere ve kanunlara son vermek talepleri belirmekte ve kuvvet kazanmakta idi.
Bugün Edirnenin kurtuluş bayramıdır. Taşı, toprağı, insanları, abideleri, maddi ve manevi bütün varlığile...